تأثیر خاک‌ورزی مرسوم و حفاظتی بر عملکرد ذرت در تناوب جو-ذرت

شدت بالای تبخیر از سطح خاک به علت درجه حرارت بالای محیط و پایین ‌بودن رطوبت نسبی هوا، فقیر بودن خاک از نظر مواد آلی و ناپایداری ساختمان خاک از شاخصه‌های مناطق خشک و نیمه خشک ایران محسوب می‌گردد.  به نظر می‌رسد در یک مدیریت منطقه­ای حفظ و نگهداری بقایای گیاهی با عملیات خاک­ورزی در صورت عدم تأثیر منفی بر عملکرد محصول می‌تواند به مثابه روشی در بهبود شرایط اشاره شده مؤثر باشد.  به همین منظور برای تناوب زراعی یکساله جو-ذرت (دو محصول زراعی در یکسال) 4 مدیریت بقایای­گیاهی ایستاده جو شامل: سوزاندن، مدفون‌کردن، مخلوط‌کردن و نگهداری در سطح خاک در قالب 4 تیمار خاک‌ورزی روی تعدادی از شاخص­های گیاهی ذرت و خاک مورد آزمون قرارگرفتند.  آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در 3 تکرار از سال1380 به مدت 4 سال زراعی در ایستگاه تحقیقاتی کبوترآباد اصفهان در خاک با بافت لوم رسی سیلتی انجام گرفت.  عملیات خاک‌ورزی برای محصول جو در هر سال به روش­ مرسوم وتیمارهایمدیریت بقایای گیاهی(خاک‌ورزی) در ذرت در کرت‌های ثابت اعمال شدند.  کاشت در تیمارهای خاک‌ورزی شده با ردیف‌کار مرسوم و در تیمار بی‌خاک‌ورزی با ماشین کاشت مخصوص این سیستم انجام شد.  نتایج سال اول آزمایش نشان­دهنده کاهش عملکرد ذرت در تیمار حفظ بقایای گیاهی جو در سطح خاک (بی‌خاک‌ورزی) نسبت به روش‌های دیگر بود.  از آنجایی که عدم دستیابی به تعدادمطلوب بوته در واحد سطح به دلیل عدم تماس کافی بذر با خاک علت این کاهش عملکرد شناخته شد، در سال‌های بعد با تأمین تماس بیشتر بذر با خاک دستیابی به تعداد مطلوب بوته در واحد سطح امکان­پذیرگردید.  این امر باعث­ شد که در سال­های دوم به بعد تفاوت ‌معنی‌داری در عملکرد محصول و شاخص‌های استقرار گیاهی در بین تیمارهای آزمایش مشاهده نگردد.  متوسط میزان موادآلی خاک در عمق 10-0 سانتی­متری بعد از 4 سال در روش‌های مخلوط‌کردن، نگهداری در سطح خاک و مدفون‌کردن بقایا به ترتیب حدود 20، 18، و 13 درصد نسبت به سوزاندن بقایای گیاهی افزایش نشان­داد.  همچنین جمعیت کرم‌های خاکی در تیمار سوزاندن بقایا (خاک­ورزی مرسوم) به طور معنی‌داری کمتر از تیمارهای حفظ بقایای گیاهی بود.  تفاوت معنی‌داری در وزن خشک ریشه تا عمق 60 سانتی­متری در بین تیمارهای آزمایش مشاهده ‌نگردید.  نتایج چهار ساله آزمایش نشان داد که تولید ذرت علوفه‌ای بعد از جو، به هر دو روش حفظ بقایای جو در سطح (در صورت تأمین تماس‌کافی بین بذر و خاک) و یا مخلوط­کردن بقایای گیاهی با خاک سطحی (کم‌خاک‌ورزی) بدون تأثیر منفی بر عملکرد محصول امکان­پذیر است.  بنابراین یک سیستم تلفیقی یکساله شامل ترکیبی از خاک‌ورزی مرسوم برای جو و بی‌خاک‌ورزی یا کم‌خاک‌ورزی برای تولید ذرت (بعد از جو)، می‌تواند به عنوان یک سیستم جایگزین با توجه به افزایش مواد آلی خاک، بهبود فعالیت بیولوژیکی خاک (افزایش جمعیت کرم‌های خاکی) برای عملیات خاک‌ورزی مرسوم پیشنهاد گردد.